Dochody nieujawnione a odpowiedzialność karnoskarbowa

Dochody nieujawnione to przyjęte w praktyce określenie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych. Sankcyjny, zryczałtowany podatek od takich przychodów wynosi aż 75% podstawy opodatkowania. Czy poza konsekwencjami podatkowymi podatnik powinien obawiać się skutków karnoskarbowych?

Kilka słów o dochodach nieujawnionych

Szerzej o dochodach nieujawnionych i konsekwencjach podatkowych napisałem w jednym z poprzednich artykułów. Zachęcam Ciebie do jego przeczytania: dochody nieujawnione.

W dużym uproszczeniu dochodami nieujawnionymi określa się nadwyżkę wydatków podatnika nad przychodami, które zostały przez niego ujawnione. Dochody nieujawnione nie są ustawowym pojęciem, zwrot ten przyjął się jednak w piśmiennictwie. Określa on przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych (sprawdź niżej art. 25b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.). Gwoli przypomnienia – zryczałtowany podatek od dochodów nieujawnionych wynosi aż 75% podstawy opodatkowania.

Zgodnie z art. 25b ust. 1 ww. ustawy są to przychody:
1) nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach obejmujące przychody ze źródeł wskazanych przez podatnika, ujawnione w nieprawidłowej wysokości,
2) ze źródeł nieujawnionych obejmujące przychody ze źródeł niewskazanych przez podatnika i nieustalonych przez organ podatkowy

– w kwocie odpowiadającej nadwyżce wydatku nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub przychodami (dochodami) nieopodatkowanymi, uzyskanymi przed poniesieniem tego wydatku.

Konsekwencje karnoskarbowe za nieujawnione dochody?

Wiesz już, jakie są konsekwencje podatkowe za nieujawnione dochody. Skoro czytasz ten artykuł, to zapewne zastanawiasz się, czy nieujawnione dochody stanowią przestępstwo lub wykroczenie skarbowe z kodeksu karnego skarbowego.

Odpowiedź brzmi: nie. Oznacza to, że podatnik, wobec którego organ wydał decyzję ustalającą wysokość podatku z tytułu nieujawnionych dochodów nie ponosi konsekwencji karnoskarbowych, bowiem ustawodawca nie przewidział karalności tego typu działania (a w zasadzie zaniechania).

Jednak bywało różnie…

Trzeba wskazać, że w orzecznictwie zdarzało się, iż podatnik ponosił także odpowiedzialność karnoskarbową za nieujawnione źródła dochody. Sądy dochodziły do wniosku, iż czyn ten należy zakwalifikować jako przestępstwo/wykroczenie z art. 54 k.k.s. (nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania).

Art.  54  k.k.s.

§  1. Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie,podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
§  2. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
§  3. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Nie sposób jednak uznać tego za stanowisko słuszne, gdyż obowiązek podatkowy z tytułu nieujawnionych źródeł przychodu powstaje dopiero z chwilą wydania i doręczenia podatnikowi decyzji organu podatkowego o zastosowaniu wobec tego podatnika zryczałtowanego podatku w wysokości 75%. Natomiast art. 54 k.k.s. dotyczy jedynie nieujawnienia przez podatnika właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania w zakresie podatku, co do którego istniał już w danym okresie obowiązek podatkowy obejmujący tego podatnika. Skoro obowiązek podatkowy w zakresie podatku od dochodów nieujawnionych (75%) powstanie z chwilą doręczenia decyzji, to nie istniał on wcześniej, a w konsekwencji podatnik nie może z tego tytułu ponieść odpowiedzialności karnoskarbowej.

Szerzej na ten temat przeczytasz w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2009 r. II KK 20/09, do lektury którego Ciebie gorąco zachęcam. Teza tego orzeczenia brzmi następująco:

Przepis art. 54 k.k.s. dotyczy jedynie nieujawnienia przez podatnika właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania w zakresie podatku, co do którego istniał już w danym okresie obowiązek podatkowy obejmujący tego podatnika; nie penalizuje on zatem nieuregulowania przez podatnika zryczałtowanego podatku w wysokości 75% od dochodów z nieujawnionych źródeł w okresie, za który ustalono później ten podatek, jako że w okresie tym obowiązek podatkowy co do tego podatku jeszcze nie istniał i powstał dopiero w wyniku wydania i doręczenia podatnikowi decyzji organu podatkowego o zastosowaniu wobec niego wskazanego podatku zryczałtowanego.